VeloTydzień Ekonomiczny 15 grudnia 2025 r.
NAJWAŻNIEJSZE W TYM TYGODNIU
ZAGRANICA:
Miniony tydzień na rynkach bazowych upłynął pod znakiem rosnącej zmienności i wyraźnego przesunięcia uwagi inwestorów w stronę danych makro oraz banków centralnych. Kluczowe będą publikacje z USA – raporty z rynku pracy oraz inflacja CPI za listopad – przy wysokiej niepewności co do kierunku niespodzianek. Prezes Fed sygnalizował możliwość słabszego zatrudnienia, podczas gdy inflacja może lekko przyspieszyć do 3,1% r/r, m.in. w efekcie ceł. W centrum uwagi znajdą się również decyzje EBC, BoE, Riksbanku, Norgesbanku oraz BoJ (ten ostatni najpewniej podniesie stopy o 25 pb), a także wstępne PMI i finalny HICP ze strefy euro. Jastrzębia narracja EBC sprzyjała umocnieniu euro, co wraz z utrzymującymi się rynkowymi wycenami przyszłych cięć stóp Fed przełożyło się na wzrost EURUSD w okolice 1,17–1,18. Na rynku długu dochodowości Bundów wzrosły, podczas gdy w USA wsparciem dla krótkiego końca krzywej był skup krótkoterminowych papierów przez Fed; trwałość spadków rentowności pozostaje jednak większa po stronie amerykańskiej niż europejskiej.
POLSKA:
Na krajowym rynku miniony tydzień przyniósł historyczne maksima indeksów GPW oraz wyraźną aprecjację złotego, szczególnie wobec dolara (USD/PLN spadł poniżej 3,60), przy relatywnie stabilnym EUR/PLN w przedziale 4,22–4,25. Umocnienie PLN wspierały czynniki zewnętrzne: globalne osłabienie USD oraz pozycjonowanie inwestorów pod potencjalny przełom w negocjacjach pokojowych wokół wojny w Ukrainie, co zmniejsza dyskonto ryzyka krajowych aktywów. Słabiej zachowywały się obligacje skarbowe – rentowności SPW wzrosły o 5–12 pb, m.in. w reakcji na jastrzębie sygnały z EBC i RPP oraz korekcyjne odreagowanie po wcześniejszych minimach; krzywa pozostaje stroma, co odzwierciedla oczekiwania dalszych obniżek stóp w Polsce. W bieżącym, przedświątecznym tygodniu kluczowa będzie paczka krajowych danych (inflacja CPI i bazowa, bilans płatniczy, produkcja, budownictwo, rynek pracy oraz nowa taryfa URE). Przy sprzyjającym bilansie czynników oczekujemy dalszego wsparcia dla złotego (EUR/PLN bliżej 4,20-4,21; USD/PLN ok. 3,57-3,58) oraz lekkiego spadku rentowności SPW względem końcówki ubiegłego tygodnia.
LUKA VAT JAKO TEST SPRAWNOŚCI PAŃSTWA
Luka VAT stała się jednym z kluczowych wskaźników jakości finansów publicznych w Unii Europejskiej. Raport Komisji Europejskiej na 2025 rok pokazuje skalę rozbieżności między teoretycznymi wpływami z podatku od wartości dodanej a dochodami faktycznie zebranymi przez państwa. W praktyce luka VAT mierzy nie tylko skalę oszustw podatkowych, ale także efektywność administracji, stabilność prawa oraz zdolność państwa do egzekwowania własnych reguł fiskalnych.
Luka VAT ujawnia narastający problem oszustw i słabej egzekucji. Luka zgodności (compliance gap) obejmuje straty wynikające z niepłacenia VAT, wyłudzeń – w tym karuzel podatkowych – oraz błędów administracyjnych. Od 2021 roku w całej UE widoczne jest pogorszenie sytuacji: faktyczne wpływy z VAT rosną wolniej niż teoretyczna baza podatkowa. W 2023 roku przełożyło się to na straty rzędu 128 mld EUR, co czyni lukę VAT jednym z największych strukturalnych obciążeń dla europejskich finansów publicznych. Luka polityki (policy gap) nie wynika z nielegalnych działań, lecz z celowych decyzji rządów o stosowaniu obniżonych stawek i zwolnień z VAT. Preferencje dla żywności, książek, usług medycznych czy edukacyjnych obniżają potencjalne dochody budżetowe. Choć często mają uzasadnienie społeczne lub polityczne, w długim okresie ograniczają wydajność fiskalną systemu VAT i zwiększają presję na inne źródła dochodów lub na deficyt.
Polska znalazła się w grupie krajów o najszybszym pogorszeniu sytuacji. W 2023 roku Polska doświadczyła jednego z największych wzrostów luki zgodności VAT w UE. Wskaźnik ten zwiększył się aż o 4,8 pkt proc. w ciągu jednego roku, co oznaczało gwałtowne osłabienie skuteczności poboru podatku w relacji do potencjału gospodarki. Luka zgodności osiągnęła poziom 16,0%, znacząco powyżej średniej unijnej wynoszącej 9,5%, a nominalne straty sięgnęły 10,453 mld EUR, wyraźnie ograniczając przestrzeń fiskalną państwa. Jednym z kluczowych czynników wzrostu luki VAT były warunki makroekonomiczne 2023 roku. Mimo wzrostu nominalnej bazy opodatkowania (VTTL) wraz z inflacją, faktyczne wpływy z VAT nie nadążały za tym wzrostem.
Europa dwóch prędkości pokazuje, że luka VAT nie jest nieuchronna. Dane za 2023 rok ujawniają ogromne różnice między państwami UE. Najwyższą lukę zgodności odnotowała Rumunia (30,0%), a kolejne miejsce zajęła Malta (24,2%). Jednocześnie gwałtowne wzrosty luki wystąpiły m.in. w Irlandia, Estonia, Węgry, a także w dużych gospodarkach, takich jak Niemcy i Hiszpania. Z drugiej strony Austria, Finlandia czy Cypr dowodzą, że luka VAT może być ograniczona do minimum przy sprawnych instytucjach i konsekwentnej egzekucji prawa.
Jednocześnie szybki szacunek za 2024 rok, przedstawiony w tym samym raporcie, wskazuje na wyraźny spadek luki zgodności VAT w Polsce do 10,9%, wobec 16,0% rok wcześniej. Oznacza to istotną poprawę efektywności poboru podatku, choć wynik ten należy traktować ostrożnie. Szacunek został bowiem oparty na danych memoriałowych, a nie kasowych, co oznacza, że zwroty VAT – przynajmniej w teorii – nie powinny zniekształcać oszacowanej skali luki. Jednocześnie zastosowana uproszczona metodologia sugeruje, że dane te mają charakter wstępny i mogą ulec rewizji wraz z napływem pełniejszych informacji statystycznych. Wcześniejsze szacunki MF także były krytykowane za nieuwzględniające szybszych zwrotów VAT w 2023 r., które normalnie odbyłyby się na początku 2024 r. Te zaburzenia mogą zniekształcać obraz luki w latach 2023-2024.
PODSUMOWANIE
Rok 2023 potwierdził, że luka VAT pozostaje jednym z największych wyzwań dla stabilności finansów publicznych w Polsce, a jej skala ma charakter wyraźnie strukturalny, a nie cykliczny. Szybkie pogorszenie wskaźników zgodności, wysoki poziom luki polityki VAT oraz duża wrażliwość dochodów na zmiany makroekonomiczne pokazują, że dotychczasowy model poboru podatku osiągnął swoje granice efektywności. Doświadczenia innych państw UE dowodzą jednak, że trwałe ograniczenie luki jest możliwe – pod warunkiem konsekwentnych i długofalowych reform administracji podatkowej. W Polsce, kluczowym elementem tej strategii ma być wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF), który, przez powszechne e-fakturowanie w czasie zbliżonym do rzeczywistego, może istotnie ograniczyć pole do oszustw, poprawić jakość danych oraz zwiększyć zdolność administracji do analizy ryzyka. Sam KSeF nie będzie jednak „srebrną kulą”: jego skuteczność zależy od stabilnych reguł prawnych, jakości analityki po stronie fiskusa oraz zdolności państwa do wykorzystywania danych w sposób systemowy, a nie doraźny. Bez połączenia cyfryzacji z uproszczeniem systemu VAT, ograniczeniem wyjątków oraz konsekwentnym egzekwowaniem prawa, nawet najbardziej zaawansowane narzędzia technologiczne nie przyniosą trwałej poprawy.
Informacje i zastrzeżenia: Niniejszy materiał („Materiał”) ma charakter wyłącznie informacyjny oraz nie stanowi oferty w rozumieniu ustawy - Kodeks cywilny, ani rekomendacji do zawarcia transakcji kupna, sprzedaży lub innego rodzaju przeniesienia któregokolwiek instrumentu finansowego. Bank dołożył wszelkich racjonalnych i niezbędnych starań, aby informacje zamieszczone w Materiale były rzetelne oraz oparte na wiarygodnych źródłach. Informacje zawarte w Materiale nie mogą być traktowane jako propozycja nabycia którychkolwiek instrumentów finansowych, usługa doradztwa inwestycyjnego lub podatkowego ani jako forma świadczenia pomocy prawnej. Prognozy oraz dane zawarte w Materiale nie stanowią zapewnienia uzyskania określonych wyników jakichkolwiek transakcji finansowych ani przyszłych cen którychkolwiek instrumentów finansowych. Materiał nie stanowi badania inwestycyjnego ani publikacji handlowej w rozumieniu Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2017/565 z dnia 25 kwietnia 2016 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez firmy inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tej dyrektywy. Bank i jego spółki (podmioty) zależne oraz pracownicy tych podmiotów mogą być zainteresowani zawarciem lub być stroną transakcji finansowych, w tym zawartych na instrumentach finansowych, których wynik jest uzależniony od czynników (danych i informacji) wymienionych w Materiałach.
Administratorem danych osobowych jest VeloBank S.A. z siedzibą w Warszawie (00-843) Rondo Ignacego Daszyńskiego 2 C (Bank). Dane kontaktowe Banku: VeloBank S.A., Rondo Ignacego Daszyńskiego 2 C, 00-843 Warszawa, telefon: 664 919 797, formularz: https://www.velobank.pl/kontakt/formularz-kontaktowy. Dane kontaktowe Inspektora Ochrony Danych: iod@velobank.pl. Bank przetwarza dane osobowe w odpowiedzi na zainteresowanie otrzymywaniem raportów analitycznych (art. 6 ust. 1 lit. a RODO - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE). Masz prawo do żądania od Banku dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania, a także prawo do przenoszenia danych. Masz prawo do wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Podanie danych osobowych jest dobrowolne. W razie jakichkolwiek pytań lub sugestii skontaktuj się z nami.