Raport VeloBanku: produktywność polskich firm rośnie, ale wciąż zmagają się one z wieloma ryzykami

Polska gospodarka wciąż nadrabia dystans do Europy Zachodniej, ale widać już wyraźne ślady sukcesu wśród polskich przedsiębiorstw. Nasz kraj ze średnim rocznym wzrostem produktywności na poziomie około 3,4 proc. w latach 1995–2024 plasuje się w gronie najszybciej nadrabiających kraje w zestawieniu, podczas gdy większość starych gospodarek OECD notuje tempo poniżej 1,5 proc. – wynika z raportu „Między ryzykiem a konwergencją: diagnoza produktywności polskiej gospodarki”, opracowanego przez Piotra Araka, głównego ekonomistę VeloBanku.

Jednym z najbardziej obiecujących trendów ostatniej dekady jest spektakularny wzrost poziomu zaufania społecznego w Polsce. W ciągu zaledwie jedenastu lat wskaźnik zaufania wzrósł z 6,0 w 2013 roku do 7,0 w 2024 roku, wyprzedzając średnią unijną wynoszącą zaledwie 5,8. Jak pokazuje raport VeloBanku, Ten pozytywny trend koreluje z rosnącym poziomem zamożności społeczeństwa oraz rekordowo wysokim poczuciem bezpieczeństwa. 97 proc. Polaków deklaruje, że czuje się bezpiecznie w swojej okolicy, a 86 proc. uważa, że Polska jako kraj jest bezpiecznym miejscem do życia. To przekłada się na wyższą produktywność i potencjał dla wzro­stu gospodarczego – podkreślono w raporcie „Między ryzykiem a konwergencją: diagnoza produktywności polskiej gospodarki”, którego celem jest przedstawienie kompleksowej diagnozy wyzwań i szans stojących przed polskimi firmami w otoczeniu makroekonomicznym współczesnej Polski.

Mimo tych pozytywnych wskaźników, instytucjonalne formy zaangażowania społecznego pozostają relatywnie słabe. Sektor organizacji non-profit liczy około 160 tysięcy podmiotów, z czego aktywna jest jedynie połowa. Zatrudnienie w tym sektorze stanowi zaledwie 2,3 procent całkowitego rynku pracy, co plasuje Polskę znacznie poniżej standardów Europy Zachodniej. Podobnie spółdzielczość – z wyjątkiem spółdzielni mieszkaniowych – pozostaje ograniczona, a liczba spółdzielni na 100 tysięcy mieszkańców jest wyraźnie niższa niż w krajach zachodnioeuropejskich.

Polskie firmy w obliczu ryzyk gospodarczych

Firmy działające w Polsce funkcjonują w otoczeniu pod­wyższonego ryzyka gospodarczego, obejmującego czyn­niki makroekonomiczne, strukturalne i geopolityczne. Kluczowym obszarem jest wiarygodność kredytowa państwa – Polska utrzymuje rating inwestycyjny na poziomie A2 według Moody’s oraz A – według Fitch i S&P. Jednak ze względu na wysoki deficyt i brak spójnej strategii konsolidacji fiskalnej istnieje prawdo­podobieństwo obniżenia nie tylko perspektywy, ale też ratingu w latach 2025–2026. To z kolei oznaczałoby obniżenie oceny wiarygodności i przełożyłoby się na wzrost kosztów obsługi długu zarówno dla sektora publicz­nego, jak i prywatnego.

Polska znajduje się w grupie państw o podwyższonym, choć nie skrajnym poziomie ryzyka inwestycyjnego. Główne źródła niepewności to wysoka zmienność regulacyjna, rosnący dług publiczny, utrzymujący się deficyt oraz presja inflacyjna.

Koszty energii problemem przedsiębiorców

Wyzwaniem, z którym mierzy się polski biznes jest znaczne zróżnicowanie energochłonności produkcji w Pol­sce. To szczególnie istotne w kontekście rosnących kosztów energii i wymogów efektywności energetycznej. W 2023 roku zużycie energii w poszczególnych sektorach gospodarki wahało się od nieco poniżej 3 tys. tera­dżuli (TJ) w administracji publicznej i obronie, do ponad 70 tys. TJ w handlu hurtowym i detalicznym (pomijając sektory najbardziej energochłonne, czyli przemysł).

W porównaniu z innymi krajami Grupy Wyszehradz­kiej (Czechy, Słowacja, Węgry), Polska wykazuje wyż­szy poziom energochłonności pracy w większości sektorów. Wyjątkiem jest budownictwo, gdzie zużycie energii na godzi­nę pracy wynosi 4,34 MJ, co jest niższe od regionalnej średniej 6,42 MJ.

Należy zwrócić uwagę, że istnieje duża potrzeba poprawy efektywno­ści energetycznej, szczególnie w sektorach usługowych i tech­nologicznych, gdzie wysoka energochłonność może ograniczać konkurencyjność oraz zwiększać ryzyko związane z wahaniami kosztów energii i regulacjami środowiskowymi.

Produktywność w Polsce rośnie, ale…

Polska ze średnim rocznym wzrostem produktywności na poziomie około 3,4 proc. w latach 1995–2024 plasuje się w gronie najszybciej nadrabiających kraje w zestawieniu. Wyżej są m.in. Łotwa, Irlandia czy Rumunia. Zaś większość starych gospodarek OECD notuje tempo poniżej 1,5 proc. – przykładowo Stany Zjednoczone 1,8 proc. czy średnia OECD 1,6 proc., a UE27 to 1,2 proc.

Jak zaznacza Piotr Arak, główny ekonomista VeloBanku, mimo wysokiego tempa Polska wciąż ma niższy poziom PKB na godzinę pracy niż najbardziej zaawansowane gospodarki Europy Zachodniej.

W 2024 r. produktywność pracy w Polsce wyniosła 52,7 USD na godzinę, co odpowiada 72,7 proc. średniej OECD. Wynik ten plasuje nas powyżej części krajów regionu (m.in. Węgier, Ło­twy czy Chorwacji) oraz południa Europy (Grecji, Portugalii). Jednak dystans do czołówki Unii Europejskiej jest spory i wobec średniej OECD wynosi około 27 pkt proc., a w stosunku do Nie­miec – kluczowego partnera gospodarczego Polski – aż 50 pkt proc.

Mikroprzedsiębiorstwa radzą sobie słabiej

Średnie i duże przedsiębiorstwa w Polsce osiągają produktywność pracy na poziomie porównywalnym z gospodarkami Europy Zachod­niej. Firmy zatrudniające od 50 do 249 osób gene­rują w Polsce wartość dodaną na pracownika rzędu 101,8 tys. USD. Ten wynik zbliża nas do Niemiec (108,9 tys. USD) i Hiszpanii (101,9 tys. USD), a jednocześnie jest wyższy niż we Francji (81,5 tys. USD). Podobnie duże pod­mioty (250+) w Polsce osiągają produktywność na poziomie 132,2 tys. USD, niemal identycz­nym jak w Niemczech (133,7 tys. USD) i Belgii (132,1 tys. USD).

Większe polskie przedsiębiorstwa potrafią skutecznie konku­rować na rynkach międzynarodowych, ko­rzystając z nowoczesnych technologii, in­tegracji z globalnymi łańcuchami dostaw i inwestycji w kapitał ludzki. Na tym tle mikroprzedsiębiorstwa wypadają słabiej, ale należy pamiętać, że ich rola w gospodarce jest inna. W Polsce pro­duktywność w tej grupie wynosi 45,3 tys. USD/os., czyli wyraźnie mniej niż w Niemczech (85,6 tys. USD) czy krajach skandynawskich, ale jednocześnie nie odbiega tak drastycznie od Hiszpanii (57,0 tys. USD) czy Włoch (62,6 tys. USD).

Niska stopa inwestycji

W 2024 roku Polska znalazła się wśród państw Unii Eu­ropejskiej o najniższej stopie inwestycji, sięgającej je­dynie 16,9 proc. PKB wobec średniej unijnej na poziomie 21,2 proc. Struktura nakładów ujawnia utrzymującą się przewagę dużych przedsiębiorstw oraz dominację inwestycji w maszyny, budynki i środki transportu, przy czym dynamika w sektorach przemysłowych pozostaje osłabiona.

Na tle UE Polska wyróżnia się relatywnie wyższym udziałem inwestycji w edukację, ale niższym w dzia­łalność profesjonalną i administrację publiczną. Cykl inwestycyjny w kraju odznacza się dużą zmiennością i silną zależnością od kosztów energii, niepewności gospodarczej oraz dostępności kadr – barier wskazy­wanych przez ponad połowę przedsiębiorstw.

Cyfryzacja kluczem do sukcesu

Polskie przedsiębiorstwa coraz śmielej podejmują działania na rzecz cyfryzacji. Na czoło wysuwa się sektor finansowy, który w 2024 roku osiągnął najwyższy wynik w krajowym indeksie transfor­macji cyfrowej – 6,2 punktu na 10 możliwych. Z danych KPMG wynika, że co trzecia firma planuje w najbliższym roku zwiększyć nakłady na cyfryzację, a niemal co piąta deklaruje zamiar zatrudnienia specjalistów IT. Coraz większą rolę odgrywa sztuczna inteligencja: obecnie ko­rzysta z niej ok. 20-30 proc. firm, a kolejne planują wdrożenia, co wskazuje na przyspieszenie procesu transformacji cyfrowej.

Dynamiczny rozwój ekosystemu innowacji w Polsce jest wi­doczny także na rynku startupów. Rosną one sześciokrotnie szybciej niż średnia Unii Europejskiej. Liczba jednorożców, czyli technologicznych firm o wycenie przekraczającej miliard dola­rów, wzrosła do 11, co świadczy o rosnącej dojrzałości i konku­rencyjności krajowego rynku.

Warto podkreślić, że gospodarka cyfrowa w Polsce w 2023 r. osiągnęła wartość około 360 miliardów złotych, co stanowiło 10,5 proc. polskiego PKB i utrzymało blisko 1,5 miliona miejsc pracy.

Raport „Między ryzykiem a konwergencją: diagnoza produktywności polskiej gospodarki” dostępny na stronie: https://www.velobank.pl/dokumenty/raport-produktywnosc-pol-gospodarki-2025