Raport VeloBanku: co piąty Polak padł ofiarą scamu. Połowa pokrzywdzonych wstydzi się, że dała się podejść

Scam, czyli oszustwo mające na celu wyłudzenie pieniędzy, danych osobowych lub innych korzyści przez wprowadzenie ofiary w błąd, najczęściej za pośrednictwem internetu lub telefonu, stał się dla przestępców skutecznym sposobem zarobku. Zgodnie z badaniem zrealizowanym na zlecenie VeloBanku aż 18% z nas deklaruje, że padło ofiarą scamu. Oprócz oczywistych finansowych strat związanych z tym przestępstwem pokrzywdzeni cierpią również w wymiarze emocjonalnym. Aż połowa ofiar deklaruje, że odczuwała wstyd związany z byciem oszukanym.

Pośród osób, które deklarują, że padły choć raz ofiarą scamu, dominującą grupę stanowią osoby w wieku od 25 do 34 lat (27%). W opozycji do niej znajdują się ankietowani, którzy najrzadziej doświadczali tego typu przestępstwa – byli to ludzie w wieku 55 lat lub więcej (14%). Badanie zrealizowane na zlecenie VeloBanku wskazuje, że częściej pokrzywdzonymi stali się mieszkańcy miast do 20 tys. mieszkańców (20%) niż osoby zamieszkujące aglomeracje powyżej 500 tys. ludzi (15%).

Wstyd, że dałem się podejść

Oszuści, którzy skutecznie dokonują wyłudzeń za pośrednictwem internetu lub telefonu, wykorzystują emocje potencjalnych ofiar i manipulują nimi, by uzyskać zamierzony cel. Co gorsza, emocje związane z byciem ofiarą przestępstwa często skutecznie blokują nas w racjonalnym osądzie sytuacji i uniemożliwiają przeciwstawienie się naciągaczom.

Aż 52% ankietowanych ofiar scamu wskazało, że odczuwało wstyd wobec osób bliskich lub policji, przyznając się do tego, iż ich środki finansowe stały się łupem oszustów. Taką odpowiedź częściej wskazywały kobiety (54%) niż mężczyźni (49%). Co ciekawe, to najmłodsi najczęściej wstydzili się przyznać do tego, że padli ofiarą oszustwa - takie odczucia zadeklarowało 75% osób w wieku 18-24 lata i tylko 35% grupy wiekowej 55+.

– „Na wnuczka”, „na policjanta”, „na telefon z banku”, „na fałszywą inwestycję” – katalog rodzajów scamu nieustannie zwiększa się wraz z poczuciem bezkarności oszustów. Z badania zrealizowanego z okazji Miesiąca Cyberbezpieczeństwa wynika, że bycie ofiarą przestępstwa to nie tylko wymierne straty finansowe. To również rysa na naszej psychice, związana z silnym przeżyciem i emocjami np. wstydem, które bywają nieodłącznymi skutkami takich sytuacji. Jako VeloBank dążymy do tego, by dbać o klientów nie tylko w warstwie cyfrowej ochrony przed przestępcami, ale również wykorzystując naszych ekspertów, z jakimi przez całą dobę można się połączyć telefonicznie lub na czacie. Czasem kontakt z call center może uchronić nas przed ogromnymi stratami. Kiedy zaś uświadomimy sobie, że staliśmy się ofiarą przestępstwa, nasi konsultanci również potrafią skutecznie wesprzeć rozmówcę, np. blokując zdalny dostęp do środków i wskazując dalsze kroki, które mogą nam pomóc, gdy sytuacja wymknie się spod kontroli – wskazuje Małgorzata Górska, Dyrektorka Departamentu HR, psycholożka, psychotraumatolożka.

Co czwarta ofiara zostaje sama z kryzysem

Badanie zrealizowane na zlecenie VeloBanku ujawnia niepokojący fakt powiązany z poczuciem wstydu, które dotyka osoby oszukane. Aż 23% ankietowanych nie podzieliło się z nikim informacją, iż padło ofiarą scamu. Z kolei 22% osób z tej grupy wprost deklaruje, że powodem, dla którego zataiły tę informację, był wstyd. Trzech z dziesięciu oszukanych od razu szukało wsparcia u bliskich lub na policji, 17% potrzebowało na to kilku godzin, a 21% – do kilku dni.

Ważne wydaje się również to, jak ze względu na wiek ankietowanego rozłożyły się w badaniu odpowiedzi osób, które zataiły fakt bycia ofiarą tego typu przestępstwa. Aż 60% respondentów, którzy nie przyznali się do

problemów ze scamem, miało od 18 do 24 lat. Wbrew powszechnie panującej opinii, że to osoby starsze są szczególnie często narażone na oszustwa internetowe i telefoniczne, okazuje się, iż tylko 14% badanych w wieku 55 lat i więcej nie podzieliło się z innymi informacją o byciu ofiarą wyłudzenia z poczucia wstydu.

Sektor finansów przeciw cyberprzestępcom

Badanie dotyczące psychologicznych aspektów scamu zostało zrealizowane na zlecenie VeloBanku w ramach akcji „Scamming out”. To wspólna inicjatywa redakcji Pulsu Biznesu i Bankier.pl, które na swoich łamach publikują materiały, analizy i rekomendacje przygotowane przez uczestników projektu. W przedsięwzięciu, obok VeloBanku, uczestniczą także inne instytucje finansowe, a nad całością czuwają patroni instytucjonalni: Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Urząd Ochrony Danych Osobowych, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Rzecznik Finansowy. Więcej informacji o inicjatywie znajduje się na stronie: https://scammingout.pl/.

Metodologia: Badanie przeprowadzone na panelu Ariadna na ogólnopolskiej próbie liczącej N=1095 osób. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji Polaków w wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji: 3 - 6 października 2025. Metoda: CAWI.